Sloopbedrijf Boverhoff uit Heerde beloofde op duurzame wijze te gaan slopen. (Rob Lampe)

Sloop oude ziekenhuizen verliep niet duurzaam

AMERSFOORT In strijd met alle beloftes is van een duurzame sloop van de ziekenhuizen Lichtenberg en Elisabeth niets terecht gekomen. In een geheime overeenkomst tussen de gemeente en de sloper zijn belangrijke duurzaamheidseisen geschrapt.

Siem Eikelenboom

Amersfoort wil een duurzame en milieuvriendelijke, zogeheten circulaire stad worden. Dat is nodig omdat grondstoffen en energie schaars worden en de prijzen stijgen. Ook de winning en het transport van grondstoffen kost veel energie. Een circulaire stad gaat slim om met alle grondstoffen in de stad en we willen deze zeker stellen voor de toekomst.’

Toenmalig wethouder Pim van den Berg (D66) lichtte op 22 mei 2014 in een bericht aan de inwoners van Amersfoort toe dat Amersfoort samen met het ministerie van Infrastructuur en Milieu en diverse partijen uit de bouwsector heeft afgesproken om samen te gaan werken op het gebied van duurzaam slopen.

In ruil kreeg de gemeente Amersfoort een korting op de sloopkosten. Het eerste project werd de sloop van de voormalige ziekenhuizen Elisabeth en De Lichtenberg. De locaties waren overbodig geworden omdat beide ziekenhuizen naar een nieuwe plek waren verhuisd. De sloop van de uitgebreide terreinen met een reeks gebouwen was een prima test om te kijken of sloopafval kan worden hergebruikt. ‘Ook sloopafval kan je zien als grondstof. De duurzame sloop van deze twee ziekenhuizen kan laten zien welke meerwaarde deze manier van werken heeft voor mens, milieu en economie’, zei Pim van den Berg.

DUURZAME SLOOP De gemeente liet het niet bij mooie woorden en beloften. Op 23 januari 2015 verscheen de ‘Inschrijvingsleidraad Duurzame sloop 2 ziekenhuizen te Amersfoort’ op Tendernet, de website waarop overheden opdrachten plaatsen die gezien de omvang via een openbare procedure Europees moeten worden aanbesteed. Maakte de titel al duidelijk dat hier sprake is van een duurzame sloop, in het 58-pagina’s tellende document stond overduidelijk dat een geïnteresseerde sloper duurzaam te werk moet gaan. Dat wilde de gemeente Amersfoort realiseren met het BREAAM-NL keurmerk. Dit duurzaamheidskeurmerk kent verschillende niveaus, aangeduid met sterren. De geïnteresseerde sloper moet een certificatie hebben van minimaal drie sterren. Haalt de sloper meer sterren, dan krijgt hij een bonus. Sloop op 4-sterren niveau levert een bonus van 150.000 euro op, een op 5-sterren niveau zelfs 200.000 euro.

Mede dankzij deze belofte, haalde Boverhoff de sloopopdracht binnen.

AMBITIEUS PLAN Het was een ambitieus plan van de gemeente Amersfoort. Op dat moment waren in Nederland nog maar enkele gebouwen duurzaam gesloopt, waaronder gebouwen van de Universiteit Utrecht. De aanbesteding is geheim. Welke bedrijven meededen, weten we niet. Wel bekend is de winnaar: sloopbedrijf Boverhoff uit Heerde. Het beloofde op duurzame wijze te gaan slopen opdat zoveel mogelijk materiaal kon worden hergebruikt. In zijn bieding zei het sloopbedrijf te streven naar een BREAAM-certificaat van 4 sterren. Mede dankzij deze belofte, haalde Boverhoff de sloopopdracht binnen. Op 7 juli 2015 kreeg het de definitieve opdracht voor de sloop van de voormalige ziekenhuisgebouwen.

Kort daarna begon Boverhoff met het neerhalen van de muren van De Lichtenberg. Maar bijna een jaar na het binnenhalen van de opdracht bleek Boverhoff nog geen werk te hebben gemaakt van het BREAAM-certificaat. Ondanks diverse aanmaningen door advocaten van de gemeente kwam Boverhoff de toezegging niet na.

BOETE Uit een brief van 14 februari 2017 van de gemeente Amersfoort bleek dat de BREAAM- certificatie toen nog steeds niet was afgerond. ‘Voor wat betreft de BREAAM-certificatie hebben wij u al meerdere malen (rechtstreeks en via onze directievoerder) gewezen op uw verplichtingen, alsmede op het feit dat u achterliep met de uitvoering van de daarvoor benodigde werkzaamheden. Wij constateren dat u ondanks onze herhaalde aansporingen tot op heden onvoldoende aandacht aan de BREAAM-certificatie hebt besteed en wij vragen ons af of u het aangebonden certificaat nog kunt realiseren. Wij wijzen u nogmaals op de boete die gekoppeld is aan het niet halen van het aangeboden niveau.’

De partijen tekenden een vaststellingsovereenkomst die geheim was en dat nog steeds is

Maar haast met het behalen van het certificaat maakte Boverhoff niet. In een brief van 15 september 2017 -ruim twee jaar na het winnen van de sloopopdracht- liet Boverhoff-directeur Martijn Nijhof de gemeente weten dat er zoveel onvoorzien asbest was aangetroffen bij de sloop van De Lichtenberg dat de BREAAM-verplichting in het geding kwam. Na lange gesprekken en diepgaand overleg werd de ruzie tussen Boverhoff en de gemeente in de zomer van 2018 geschikt. De partijen tekenden een vaststellingsovereenkomst die geheim was en dat nog steeds is. Wel geeft een woordvoerder van de gemeente Amersfoort toe dat in deze overeenkomst de BREAAM- certificatie is vervallen. In ruil daarvoor is aan de gemeente Amersfoort een korting van 250.000 euro op de sloopkosten berekend.

TERM DUURZAAM VERDWEEN Sprak de gemeente in officiële stukken in 2015 nog van een duurzame sloop, in collegeberichten aan de gemeenteraad verdween de term ‘duurzaam’ vanaf begin 2016 uit de collegeberichten aan de raad. Het college hield de raad weliswaar in grote lijnen op de hoogte van de vertragingen en de problemen met Boverhoff, maar meldde niets over het feit dat de BREAAM-certificaties niet werden gehaald. Van de ambities van voormalig wethouder Pim van den Berg om het sloopmateriaal van de locaties Elisabeth en De Lichtenberg opnieuw te gebruiken, is uiteindelijk niets terecht gekomen.

Zie ook onze schriftelijke vragen over dit onderwerp.