Bron: Stadsbron
Er hangt een donkere wolk boven de stad Amersfoort door de onontkoombare schadevergoeding wegens het dwarsbomen van bouwer en projectontwikkelaar Hans Vahstal. Ruim anderhalf uur vergaderen in de gemeenteraad heeft daar dinsdagavond 2 februari niets aan veranderd.
Wel is duidelijk dat die wolk er al jaren hangt, terwijl het college van burgemeester en wethouders hem lang niet wilde zien. Als allerlei aanwijzingen erop duiden dat de gemeente Amersfoort het schip in gaat, is dat dan reden om de gemeenteraad bij elkaar te roepen? Niet in 2017, bij het besluit van bindend adviseurs dat de gemeente Vahstal 375 woningen had moeten aanbieden. Evenmin in 2019, als experts oordelen dat grondaanbiedingen aan Vahstal niet marktconform zijn geweest. En liever niet in 2021, als een deel van de gemeenteraad zelf dan maar besluit om het langst slepende dossier van de stad op de agenda te zetten.
De duidelijkste antwoorden kwamen van de expert van buiten, accountant Rein-Aart van Vugt van bureau Deloitte. Zelfs in de vage weergave van de digitale vergadering was hij zichtbaar aan het balanceren. De accountant moet zijn opdrachtgever, de gemeenteraad, goed informeren. En hij moet ook alle geheimen bewaren die hem zijn toevertrouwd tijdens de controle van werkzaamheden op het stadhuis.
Voor de accountant, die de arbitrage heeft gevolgd sinds de start in 2015, was 2017 een doorslaggevend jaar. Het risico dat de gemeente schade aan Vahstal zou moeten vergoeden werd groter, concludeerde hij op basis van de tussenstand in de arbitrageprocedure. Dat kwam niet als zodanig in de jaarstukken te staan, bleek uit zijn uitleg aan de gemeenteraadsleden, maar er ging de jaren daarna wel extra geld naar de reserve voor risico’s.
Wat er voor de buitenwereld uitzag als nijver spaargedrag, blijkt nu voorsorteren op een schadevergoeding aan Vahstal. Op een dia van de accountant staat dat de stad eind 2019, het laatste afgeronde jaar in de boekhouding, 88 miljoen euro opzij had gezet voor risico’s als de zaak-Vahstal en nog eens 40 miljoen voor ‘claims etc’. Dat zijn kwesties waarbij wel duidelijk is om welke bedragen het gaat.
In 2014 waren die getallen flink lager: 40 miljoen voor risico’s en 21 miljoen voor claims. “U heeft gespaard.” En wat betekent de eindbeslissing in de arbitrage dan? Daar ging de accountant alleen over zeggen dat de hele zaak opnieuw moet worden beoordeeld als de jaarstukken over 2020 worden gemaakt, voor de zomer. Een getal is niet te noemen. Niet alleen wegens de geheimhouding en de belangen van de gemeente, legde Van Vugt uit, maar omdat de grootte van het bedrag nog te onzeker is om op papier te zetten in de jaarstukken. “Bij een juridisch geschil is dat altijd lastig, omdat de partijen de omvang van de schade betwisten. En dan mogen wij niet op de helft gaan zitten. De claim kan pas in de jaarrekening als hij voldoet aan de hoge eisen van verantwoording. Tot die tijd hoort hij thuis in het algemene risicoprofiel.”
Maar, zei de controleur van de gemeentelijke financiën nog wel, als de claim is uitbetaald uit de pot van 88 miljoen, kan het weerstandsvermogen van Amersfoort zakken onder de wettelijke norm. En als dat gebeurt, grijpt de provincie in. De gemeente moet dan de weerstandspot binnen vier jaar weer op peil brengen. En dat is lastig, want Amersfoort kampt net als de meeste gemeenten met structurele tekorten op de begroting.
De accountant zei het niet zo, maar wekte de indruk dat hij de eindbeslissing in de arbitrage wel had zien aankomen. En toch kwam voor Hans Buijtelaar het bindend advies van 21 december 2020 als een verrassing, zei de wethouder van financiën tegen de raadsleden. Hij vond het te vroeg om een politiek debat te voeren en vroeg zich ook in de raadsvergadering af of de beslissing wel rechtvaardig is. Buijtelaar wil de partijen binnenkort informeren over mogelijke juridische vervolgstappen.
Aan een beslissing, of een uitspraak over de richting van zo’n beslissing, wil de wethouder niet. “Het is niet in ons belang om nu de ruimte voor de gemeente te beperken. Reduceer deze zaak niet tot eenvoudige vragen of zet het onder tijdsdruk.” Dat de gemeenteraad in 2017 en 2019 niet werd gealarmeerd over ongunstige uitspraken, is volgens Buijtelaar logisch – het college vond die uitspraken namelijk helemaal niet ongunstig. “Als er 375 woningen worden gevraagd en wij er 391 hebben aangeboden, is dat geen reden tot paniek.”
Het oordeel van de accountant over het in 2017 verhoogde risico bleef buiten beschouwing, evenals het gemeentelijke verzet tegen een oordeel van experts in 2019 over gebreken bij de aanbiedingen aan Vahstal. Om de zaak nog wat ingewikkelder te maken, vermeldde Buijtelaar dat in twee andere arbitragezaken nog een verzoek om vernietiging ligt van Vahstal, en dat de uitspraken in die kwesties gevolgen kunnen hebben voor de jongste beslissing. Hoe dat precies zit? Daar komen binnenkort de gemeentelijke advocaten uitleg over geven. Maar ook na die bijeenkomst is Amersfoort vast nog lang niet toe aan een afsluiting van de zaak-Vahstal.