Foto: Stichting Regionaal Spitwerk
AMERSFOORT – De Amersfoortse gemeenteraad heeft dinsdagavond drie moties over de strijd tussen de gemeente en vastgoedontwikkelaar Vahstal verworpen. Het overgrote deel van de raadsleden vond voorstellen over de financiële consequenties van het conflict en een speciaal aan te stellen gemeenteraadsjurist nog te vroeg of onnodig. “Het is dat ik zit, maar mijn broek zakt hier van af”, zei Menno Fousert, fractievoorzitter van Amersfoort2014 en initiatiefnemer van twee van de drie moties.
Van de drie moties kreeg alleen het initiatief van Amersfoort2014, de SP en het CDA om zo snel mogelijk de financiële consequenties van het conflict inzichtelijk te maken en de raad bij alle “ingrijpende besluiten” op het dossier te betrekken de steun van de volledige oppositie, maar dat was niet genoeg om de motie aan te nemen. “Ik sta echt perplex”, zei raadslid Marc Smits (SP).
‘Raad niet actief betrokken’
De drie partijen stelden dat het conflict “zich in een cruciale fase bevindt” en dat de motie de gemeenteraad meer handvatten zou geven om invloed op het dossier uit te oefenen, omdat de “raad niet actief betrokken is geweest bij dit proces”. De gemeente Amersfoort is al decennialang in een hevig geschil verwikkeld met projectontwikkelaar Hans Vahstal, die de gemeente wel eens tientallen miljoenen euro’s kan gaan kosten.
De partijen doelen met “een cruciale fase” op het feit dat een groep juristen eind december heeft bepaald dat de gemeente Amersfoort haar belofte aan Vahstal om in totaal 375 woningen in de stad te realiseren niet helemaal is nagekomen. In diezelfde, bindende uitspraak staat dat de gemeente “toerekenbaar tekort is geschoten en aansprakelijk is voor de schade die Vahstal als gevolg van dat tekortschieten heeft geleden”. Hoe hoog de schade is, moet in een volgende fase van het conflict worden bepaald. Schattingen lopen uiteen van 25 tot 50 miljoen euro.
Hoe het hoofdpijndossier begon
Het geschil vindt zijn oorsprong aan het eind van de jaren 70, wanneer Hans Vahstal zijn werk als projectontwikkelaar begint en ziet dat Amersfoort wil uitbreiden. Hij besluit een aantal weilanden rond de stad te kopen, maar de toenmalig wethouder was daar niet van gediend. Na gesprekken met het stadsbestuur zegde Vahstal zijn contracten met de boeren op. In ruil daarvoor zou hij later een ander project door de gemeente toegewezen krijgen. Een paar jaar later gingen andere bouwers toch met de grond aan de slag, tot verontwaardiging van Vahstal.
Wat daarop volgt is een jarenlange discussie over het al dan niet nakomen van afspraken tot bouwmogelijkheden in Amersfoort. Daarom sluiten de gemeente en de vastgoedontwikkelaar in 1998 een overeenkomst waardoor Vahstal 375 woningen in Amersfoort mag bouwen. Die overeenkomst wordt in 2005 nog eens benadrukt door een overeenkomst die ervoor zorgt dat de gemeente tien jaar de tijd heeft om genoeg bouwmogelijkheden aan te bieden.
Vahstal maakt aanspraak op schadevergoeding
Tien jaar later, in 2015, stelt Vahstal dat de gemeente haar afspraken niet is nagekomen. Hij vindt vooral dat de gemeente te weinig woningen in de lucratieve luxe vrije sector heeft aangeboden, en vooral goedkopere woningbouw heeft aangeboden. Hij stelt dat verder overleg met de gemeente geen zin meer heeft en start een bindend adviesprocedure.
Een driekoppig team van onafhankelijke juristen komt dan eind vorig jaar tot de conclusie dat de gemeente tekort is geschoten in haar aanbod tot woningbouw aan Vahstal. Van de 375 woningen die de gemeente aan had moeten bieden, heeft dat voor 131 stuks op een correcte manier plaatsgevonden. Voor de overige 244 woningen is dat niet het geval, waardoor Vahstal volgens de commissie aanspraak maakt op een schadevergoeding.
‘Grootheidswaanzin’
Vastgoedondernemer Vahstal heeft inmiddels aangegeven zich neer te leggen bij dat besluit om nu de hoogte van de schadevergoeding verder te onderzoeken, maar het college van Amersfoort wil eerst nog met juristen om tafel om de strategie te bepalen. “Je hebt grootheidswaanzin als je denkt dat er nog een gaatje zit in het bindend advies van onder andere de vicepresident van het gerechtshof in Leeuwarden”, doelde Hans van Wegen van de Burger Partij Amersfoort (BPA) op een van de leden van het bindend adviesteam.
De BPA diende dinsdagavond ook een weggestemde motie in, die het college op zou roepen zo snel mogelijk een schadevergoeding voor Vahstal vast te stellen. “Dit om verdere onnodig oplopende schade met de kennis van de wettelijke rente te voorkomen”, waarbij de partij refereert naar de wettelijke rente die de claim zou verhogen.
Begroting
Hoewel het college in theorie nog kan proberen het bindend advies nietig te verklaren, wordt ook alvast met een schuin oog naar de gemeentelijke begroting gekeken. Amersfoort heeft op dit moment 88 miljoen euro om zogenoemde ‘risico’s’ te dekken. Op het moment dat de schadeclaim inderdaad meerdere tientallen miljoenen euro’s bedraagt, zou het volgens de gemeentelijke accountant zo’n groot gat in de begroting kunnen slaan dat het ‘weerstandsprofiel’ van de gemeente te laag wordt.
Als dat gebeurt, heeft de gemeente volgens provinciale richtlijnen te weinig geld om toekomstige risico’s te kunnen opvangen. De gemeente krijgt dan vier jaar de tijd om genoeg geld te sparen om het risicopotje weer op peil te brengen. Inwoners zouden dat bijvoorbeeld kunnen voelen door hogere gemeentelijke belastingen. Krijgt de gemeente de financiën niet op tijd op orde, dan zou de provincie de gemeente opnieuw onder verscherpt toezicht kunnen stellen, iets wat eind 2014 ook al gebeurde. Elke euro die de gemeente dan wil uitgeven, moet eerst door de provincie worden goedgekeurd.