Groene projecten falen, inwoners grote steden zijn de dupe

Door EDWIN TIMMER27 jul. 2019 in BINNENLAND

Het lijkt zo mooi: slimme manieren om duurzaam huizen te verwarmen. Ideaal in tijden van klimaathaast. Maar bewoners in de drie grote steden zitten opgezadeld met een groene nachtmerrie. Van het Rotterdamse Warmtebedrijf via het Amsterdamse Afval Energie Bedrijf tot de stuntelende Haagse zeewaterwarmtecentrale. „Soms wou ik dat ik nog een cv-ketel had.”

Het uitzicht over het Haagse Westduinpark richting het Zuiderstrand is idyllisch, zeker op zomerse dagen. Maar schijn bedriegt voor de inwoners van zo’n 900 woningen in de Duinstrip en de Zeemeeuw 1 en 2. Wat een duurzaam verwarmd woongenot moest opleveren, heeft zich ontpopt tot een al tien jaar durend drama van storingen in warmtepompen en warmwatervoorziening. Veel bewoners zijn huiverig om er openlijk voor uit te komen.

Storing

„Afgelopen weekend in totaal veertien uur storing gehad, filters ernstig vervuild en opwarmen water duurde anderhalve dag. Kansloos dit”, stelt één willekeurige bewoner anoniem, uit een reeks verzamelde reacties. „Ook wij hebben nog regelmatig storing. Vaak vervuilde filters door magnetiet”, schrijft een andere Duindorper. Reparaties zijn een hel. „Verkeerde bedrijven, verkeerde monteurs en verkeerde adviezen wat betreft het resetten van de warmtepomp.”

Aan de Scheveningse haven naast de eerste zeewaterwarmtecentrale (ZWWC) ter wereld zoemen twee generatoren. Ze zijn nodig omdat de centrale, in 2009 feestelijk geopend door de toenmalige minister Van der Laan, slecht functioneert. Eigenaar woningcorporatie Vestia maakte vorige week bekend dat zij het apparaat definitief wil vervangen voor een systeem van warmte- en koudeopslag. Dan moet ook de dieselstook voorbij zijn.

Voor Vestia is de ZWWC een erfenis uit de tijd dat directeur Erik Staal nog de scepter zwaaide over de woningbouwvereniging. Maar zoals het imago van Staal wegsmolt na zijn arrestatie, verdenking van fraude en een noodzakelijk reddingsplan voor Vestia van 2,5 miljard euro, zo verloor ook de futuristische warmtebron onder Duindorpers snel haar glans.

Geluidsoverlast

Zelfs omwonenden wier huizen niet zijn aangesloten op de centrale, maar die wel dichtbij wonen, hebben last van de bijgeplaatste generatoren. „Wij worden hier knotsknettergek van die geluidsoverlast”, klaagt een bewoner. „Het is erger geworden door die aggregaten, wat Vestia natuurlijk weer zal ontkennen. Koop je een huis van boven de 450.000 euro, zit je voortdurend in de herrie!”

Ook Rotterdam meende in 2005 het ei van Columbus te hebben ontdekt. De haven ligt vol industrie die vierentwintig uur per dag warmte uitstoot. Een ideale bron voor stadswarmte. Het idee viel zo goed dat wethouder Wim van Sluis prompt 20 miljoen euro rijkssubsidie kreeg voor oprichting van het Warmtebedrijf Rotterdam. Ook internationaal scoorde het stadhuis aan de Coolsingel: Bill Clinton omarmde de stad in 2006 als voorbeeld voor zijn Clinton Climate Initiative.

Veertien jaar later is de groene roes uitgewerkt. Van de gehoopte half miljoen huizen die het Warmtebedrijf zou verwarmen is slechts een tiende gerealiseerd. Het zit opgescheept met een duivels contract met afvalverwerker AVR, waarvan het de warmte veel te duur inkoopt. Een poging om een leiding naar Leiden aan te leggen, om daar 13.000 huizen te verwarmen, is vastgelopen in een vergunningenchaos.

„Dat de directie van het Warmtebedrijf niet het vermogen heeft om het vergunningentraject goed te regelen, vind ik ronduit stuitend”, zegt het PvdA-raadslid Dennis Tak. „Waarom huur je Gasunie niet in?” Het is de zoveelste tegenvaller. Al erkent Tak wel dat het Warmtebedrijf vanaf het begin in een ’perfecte storm’ belandde. Shell viel af als warmteleverancier, Eneco ontpopte zich met eigen restwarmte tot directe concurrent en het lot lijkt bezegeld sinds het wurgcontract met AVR.

Hoofdpijndossier

Voor Rotterdammers dreigt een financieel drama. Niet alleen investeerde de stad al 80 miljoen euro in het Warmtebedrijf, zij staat ook garant voor ruim 100 miljoen aan uitstaande leningen. En samen met de provincie Zuid-Holland drukt op Rotterdam de plicht om per 2020 warmte te leveren in Leiden. Ligt die pijpleiding er niet, dan draaien belastingbetalers op voor de schade. „Rotterdammers zijn weer opgezadeld met een hoofdpijndossier”, concludeert Tak.

Terug naar Duindorp. Terminaal ziek betrok Kees Roeleveld begin vorig jaar een huurhuis in de Duinstrip. Echtgenote Atie en dochter Rita hoopten hem comfortabele laatste maanden te bezorgen. Maar toen de ijzige februariwind door Scheveningen joeg, weigerde de zeewaterwarmtecentrale opnieuw dienst. Met als gevolg een ijskoud appartement. Doodziek lag Roeleveld rillend onder vier dekens.

„Soms was ik blij dat hij naar het ziekenhuis ging voor nierdialyse want daar lag hij tenminste warm”, zegt zijn dochter. Keer op keer beloofde Vestia beterschap. „Er zouden kachels komen.” Die verschenen nooit. „Het was bij de beesten af”, stelt Rita. Twee maanden later overleed haar vader. Vestia bood excuses aan. En kwam, zoals vaker bij storingen, met een compensatie van enkele honderden euro’s.

Mediastilte

Ten einde raad over voortdurende malheur klopten bewoners aan bij wethouder Liesbeth van Tongeren (Duurzaamheid). In de hoop dat zij kon bemiddelen. Al snel liet het voormalige GroenLinks-Kamerlid weten ook bot te vangen bij Vestia. Toch eiste Van Tongeren wel mediastilte, zo blijkt uit bronnen en notulen. Klagen en kwaadsprekerij zou het onderlinge vertrouwen slechts schaden, argumenteerde zij. Ook zou het de beoogde verkoop van de centrale kunnen frustreren.

Die dwang tot mediastilte laat zich gelden. „Jullie verzoek om reacties zorgt voor veel stress en angst”, vertelt een bewoner die zelf duizenden euro’s betaalde aan reparaties aan de warmtepomp. „Gezien het dorpse karakter van Duindorp zijn sommigen toch onder de indruk. Men wil geen scheve ogen. Maar het is frustrerend niks te mogen zeggen terwijl tegelijkertijd niemand voor ons lijkt op te komen. Soms wou ik dat ik nog een cv-ketel had, maar dat kan niet meer.”

In Amsterdam staan bewoners nog niet in de kou. Maar dat risico groeit wel. Nog afgezien van een nakend vuilnisinfarct waarmee het Amsterdamse Afval Energie Bedrijf (AEB) Nederland dreigt op te zadelen. De AEB werd in 2003 onthuld als ’s werelds duurzaamste afvalverwerkings- en energiecentrale. Met de verbranding van slib en vuil wordt stroom opgewekt én warmte voor liefst 35.000 stadswoningen.

Zestien jaar later staat de afvalverwerker, volledig eigendom van de gemeente Amsterdam, op omvallen. De fabrieksleiding investeerde jaren te weinig in onderhoud en veiligheid, zo berichtte De Telegraaf uit geheime, interne stukken. Vier van de zes afvalverbrandingslijnen staan stil. Elke minuut klinken alarmbellen. De leverancier van duurzame stadswarmte is financieel uitgeput en haar verminkte capaciteit stuurt de vuilnisophaal in heel Nederland in de war.

Giga probleem

„Als klopt wat in de krant staat, hebben we een giga probleem”, zegt PvdD-raadslid Johnas van Lammeren. Met 150 miljoen aan investeringen en 100 miljoen aan leningen komt de schade bij een faillissement op een kwart miljard euro. Voor de Amsterdammers. „Als het 300 of 400 miljoen wordt, geloof ik het ook.” De politicus denkt dat een raadsenquête antwoorden moet verschaffen. „Wat heeft het management zitten doen en de raad van toezicht? Hebben wethouders zitten slapen?”

In Duindorp heeft Vestia tenminste de knoop doorgehakt. De ZWWC gaat eruit. Maar bewoners durven niet te hopen dat het aangekondigde systeem van warmte- koudeopslag alle problemen oplost. Ook technisch specialist Ardo de Graaf, eigenaar van Augustus Warmte en volger van de centrale vanaf het eerste begin, is sceptisch.

„Het lost maar één van de vele problemen op”, zegt De Graaf. „Het bronnet, de buizen voor het transport van warm water onder de huizen, heeft last van corrosie waardoor zwarte roest de filters in de warmtepompen belaagt. Ook die pompen zijn na tien zware jaren heel kwetsbaar. De ZWWC zelf heeft niet meer dan oudijzerwaarde.”

„Vestia heeft gewoonweg een grote fout gemaakt”, stelt weer een andere bewoner anoniem.

„Bewoners zitten al jaren met de gebakken peren van dit innovatieve project. Is Nederland überhaupt wel klaar om van het gas af te gaan? Is er voldoende kennis? Zijn er voldoende monteurs? In Duindorp in ieder geval niet.”

Wethouder op gas

Wethouder Liesbeth van Tongeren is op vakantie. Maar een woordvoerder van de gemeente Den Haag laat weten dat de aantijging dat Van Tongeren Duindorpers de mond wil snoeren ’absoluut onwaar’ is. De gemeente legt de verantwoordelijkheid voor het ZWWC-drama volledig bij Vestia.

Pikant is dat de GroenLinks-wethouder zelf ook woonachtig is in één van de nieuwe appartementencomplexen bij het Zuiderstrand. Maar juist deze zogeheten Zuidduin is niet aangesloten op de ZWWC. Woningen hebben er zelfs nog een oude vertrouwde gasaansluiting.

Corporatie Vestia meent dat een vervanging van de ZWWC door een systeem van warmte- koudeopslag de problemen wél zal wegnemen. Volgens Vestia is tegen de roest in het bronnet actie ondernomen. De corporatie wil niet zeggen hoeveel geld ze heeft uitgegeven aan de zeewaterwarmtecentrale of aan compensaties wegens storingen. Het plan blijft om de nieuwe installatie uiteindelijk te verkopen. „Wij zijn een woningcorporatie en geen energieleverancier.”